نظری کردن فضای جدید اقتصادی
اینترنت علاوه بریک سیستم جدید ارتباطی
بیانگر یک فضای جدید اقتصادی نیز است. این رسانه شامل حجم وسیعی از
اطلاعات، تصاویر و ایدهها میشود که برای هرصاحب کامپیوتری قابل دسترسی
بوده و خاصیت آن تعاملی (interactive) است. به این معنی که به وسیله آن
اطلاعاتی که پیش از این زمان و هزینه بالایی را برای یافتن آنها صرف
میکردیم، هم اکنون به راحتی قابل ارسال ویا دست یابی هستند و هزینهها
بهشدت کاهش مییابد. برای بررسی مبحث تجارت الکترونیک باید این موضوع را
در سه سطح تقسیم بندی کرد.
1- زیرساختارها: سخت افزار، نرم افزار،
پایگاههای داده ای و ارتباطی را شامل میشود که برای انجام وظیفه در قالب
WWW بر روی اینترنت با پشتیبانی EDI و سایر اشکال پیام گذاری و پیام گیری
بر روی اینترنت یا سایر شبکههای ایجاد ارزش افزوده به کار میروند.
2-
خدمات: پیام گذاری و پیام گیری و دامنه گسـترده ای از خدمـات که توانایی
پیدا کردن و ارایه اطلاعات (در صورت نیاز در قالب تجاری آن) را فراهم
میآورند و شامل جستجو برای شرکای تجاری بالقوه و همچنین گفت و گو و توافق
در مورد مبادلههای تجاری هستند.
3- محصولات و ساختارهای تجارت
الکترونیک : پیش بینی و تدارک مستقیم کالاها و خدمات تجاری وابسته به
اطلاعات برای مشتریان و شرکای تجاری، همکاری و سهیم شدن در اطلاعات داخل و
خارج سازمان و سازماندهی محیط بازاری الکترونیکی و زنجیره تهیه و پشتیبانی.
در این چهار چوب، تجارت الکترونیک و نتایج حاصل از آن سه وظیفه را پوشش میدهند :
- امور بازرگانی با گرایش به مصرف کننده نهایی.
- تجارت میان شرکتها یا فعالیتهای بازرگانی عمده.
- امور تجاری درون سازمانها.
بیشترین
متقاضی و مهمترین کاربردهای عملی تجارت الکترونیک بخش مصرف کنندهگرای آن
است. این کاربردها شامل خرید از راه دور، عملیات بانکی، دلالی سهام و
تبلیغات مستقیم میشوند. به هر حال همان طور که انتظار میرفت پتانسیل عظیم
این بخش انگیزههای مرتبط با تجارت الکترونیک را به خود جلب میکند. در
بخش امور تجاری و فعالیتهای میان تهیه کنندگان مواد اولیه و مصرف کنندگان،
ارتباطی که بهوسیله EDI برقرار میشود بهترین گروه کاربردهای تجارت
الکترونیک هستند و همچنین خرید و فروش سهام شرکتها، کتاب فروشیها، خطوط
هوایی و شرکتهای کامپیوتری همچنان در حال انتقال بر روی خطوط online
هستند. فروشگاههای مجازی یا انبارها و موجودیهای مجازی در حال شکل گیری
بوده که برخی از آنها بسیار بزرگتر از فروشگاههای موجود فیزیکی هستند،
زیرا موجودی کالاهای آنها مجازی است. مشتری با استفاده از نرم افزارهای
تخصصی در درخواست کالا، در کمترین زمان کالای مورد نظرخود را پیدا کرده،
این محصولات به سرعت از سایت تولید یا توزیع به وسیله شرکتهای حمل و نقل
(که امروز نیز آنها هم online هستند) بهدست مشتری در هر جای دنیا تحویل
داده میشود. اینترنت با کاهش هزینههای شروع کار و تسهیل گسترش ایدههای
جدید، ورود به بازارهای جدید را تسهیل کرده است.
اینترنت درجه بالایی از
حالات غیر ملموس را نشان میدهد. به این معنی که در گذشته ای نه چندان دور
نیاز به توزیع اطلاعات در رسانههای مختلف مانند کاغذ، فلاپی دیسکتها یا
CD وجود داشت. اما امروزه این کار به وسیله اشعههای نوری و الکترونیکی
صورت میگیرد. این انعطاف پذیری سادگی، جریان اطلاعات و ارتباطات را سرعت
بخشیده و ایجاد دانش جدید و شکلهای نوین تولیدات فرهنگی – اجتماعی را آسان
کرده است و چنین تغییراتی درحوزه توسعه نرم افزارها بیشتر به چشم میخورد.
امروزه خیلی از نرم افزارهـا، دموهـا (Demo) و نسخه آزمایشی آنها به صورت
رایگان در دسترس بوده (online) و در اینترنت موجود هستند.
براساس نظر
hagel در 1997، اینترنت با ایجاد مصرف کنندگان سبب ایجاد دانش و آگاهی
بالاتری از نیازهای و خواستههای مشتریان برای تولیدکنندگان و عرضه کنندگان
شده است، اینترنت درحال شکل دهی به یک سطح دیگر کار اجتماعی است. کاستلز
(costells) درسال 1996 در مورد گسترش جامعه انسانی شبکه ای بحث میکند و
میگوید که این جامعه در حال ایجاد فضــای مجازی برای زندگـی مجــازی است.
(2000-F.Damanpour.J.Madison ).
«مالون»(Malone)
و سایـرین در مقاله «فرضیه بازار الکترونیکی» به نظری کردن بازارهای نوین و
نقش فناوری اطلاعات (Infornation Technology) در این میان پرداختهاند.
بازارها را میتوان در دو بخش انحصاری و رقابتی تقسیم کرد. در بازار
انحصاری مصرف کننده با تعداد کمی عرضه کننده روبهرو است که کالای خود را
با توجه به شرایط دربازار به قیمت مورد نظرخود میفروشد در حالی که در
بازار رقابتی عرضه کنندگان قیمتهای خود را با توجه به شرایط رقبا تعدیل
میکنند، بنابراین قیمت کالا بسیار
پایین تر از بازار انحصاری است.
البته مصرفکننده در بازار رقابتی، نیازمند پرداخت هزینههای هماهنگی برای
آگاهی از منابع مختلف، ارتباط با آنها است.
شکل زیر نمودار هزینههای
هماهنگی و قیمت دو بازار انحصاری و رقابتی را نشان میدهد و همچنان که
مشاهده میشود با بالا رفتن تعداد عرضه کنندگان یک کالا، خریدار کالا باید
مقادیر بیشتری را صرف هزینه هماهنگی کند.
نمودار (1) : هز ینههای هماهنگی و قیمت دو بازار انحصاری و رقابتی
«مالون»
و سایرین در نظریه خود چنین استدلال میکنند که IT با کاهش هزینههای
هماهنگی سبب حرکت به سمت بازارهای رقابتی خواهد شد (1987-Malone ETal).
تعریف تجارت الکترونیک
با
توجه به مطالعات گسترده در زمینه تجارت الکترونیک شاید به جرأت میتوان
ادعا کرد تعاریفی مناسب با این موضوع تدوین شده و میتوان بهصورت اجمالی
به آنها اشاره کرد. به زبان ساده میتوان گفت این تجارت اجرای امور تجارت
بهوسیله ابزارهای الکترونیکی است که به طور کامل (از ابتدا تا انتها)
بهوسیله ابزارهای الکترونیکی صورت میگیرد. حال آنکه ممکن است سازمانی
بخشی از کارهای خود را به این وسیله انجام دهد (به طور مثال سازمانی که
ارتباط با مشتریانش به وسیله اینترنت انجام بشود) و بخشی دیگری را با
روشهای سنتی انجام دهد.
سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی OECD تجارت
الکترونیکی را چنین تعریف کرده است : انجام تجارت (خرید و فروش کالاها و
خدمات) به وسیله اینترنت خواه کالاها و خدماتی که قابلیت ارایه و تحویل از
طریق اینترنت را دارند و خواه آنهایی که ندارند. گروه مشاوره ای بهعنوان
یک شرکت تحقیقاتی و مشاوره ای تجارت الکترونیکی را چنین توصیف میکند:«
درجهای که یک شرکت فرصتهای ایجاد شده از کانالهای ارتباطی اینترنت و
الکترونیک را مورد هدف قرار داده است.» بنابراین تعریف، تجارت الکترونیک
قابل تبدیل به شکلهای متفاوتی است و درجههای کوچک و بزرگ قابل اجرا است.
تعریف
تجارت الکترونیک، مبادله کالا و خدمات و اطلاعات به وسیله شبکههای
رایانهای از جمله اینترنت است. در فرآیند مبادله ممکن است تنها بخشی از آن
بهصورت الکترونیکی صورت گیرد. براساس گزارشهای «انکتاد» تجارت
الکترونیکی زمانی اتفاق میافتد که وارد زندگی مردم شود و تولید کنندگان و
مصرف کنندگان از آن منتفع شوند. بنابراین اگر بخواهیم به یک شرکت از دیدگاه
تجارت الکترونیکی نگاه کنیم این شرکت باید ارتباطات خارج از سازمان خود را
(مبادلههای تجاری پشتیبانی، بازاریابی و...) بهوسیله کامپیوتر و اینترنت
حال به شکل الکترونیکی و یا غیره انجام دهد.
همان گونه که مشاهد میشود
نکته اصلی در همه تعاریف، بهکارگیری اینترنت در تجارت است. خواه انجام
امور و یا پاره ای از آن. براساس تعریف کمیسیون اروپا 1997 تجارت
الکـترونیک بر پردازش و انتقال الکترونیکی دادهها شامل متن، صدا و تصویر
مبتنی است. تجارت الکترونیک فعالیتهای گوناگونی مانند مبادله الکترونیکی
کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالب، طراحی و مهندسی مشترک، منبع یابی،
خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در برمیگیرد. با
توجه به تعاریف ارایه شده میتوان تجارت الکترونیکی را بهوسیله یک
پیوستاری تعریفی کرد که در یک سوی آن انجام تمام امور بوسیله ابزارهای نوین
ارتباطی مانند اینترنت و غیره بوده و در سوی دیگر استفاده نکردن از این
ابزارها در انجام تجارت قرار میگیرد.
نمودار (2) : میزان استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی در تجارت
همان
گونه که در تعریف گروه Gartner ملاحظه میشود تجارت الکترونیکی قابل اجرا
به شکلهای مختلفی است که این شکلهای متفاوت بصورت زیرخلاصه بندی شدهاند.
کاربرد اینترنت در دنیای تجارت محدود به ارتباط شرکتها با یکدیگر
B2B(1)یا با مشتریان B2C(2) نمیشود، بلکه شامل دامنه وسیعی از ارتباطات
دولت با شرکتها G2B(3) برای انتقال اطلاعات در مورد مناقصه و مزایدهها و
قوانین و مقررات؛ دولت با مشتریان و ارباب رجوع G2C(4) برای انتقال
اطلاعات؛ دولتها با یکدیگر G2G (5) برای هماهنگی و همکاری؛ شرکتها با
دولت B2G (6) برای خرید یا فروش محصولات از / به دولت؛ ارباب رجوع با دولت
C2G (7) برای پرداخت مالیاتها و انتقال شکایات و نارضایتیها از سیستمهای
دولتی یا سیستمهای دولتی یا سیستمهای پرداخت مالیاتی و غیره مشتریان با
شرکتها C2B (8) برای درخواست اطلاعات در مورد قیمت و کیفیت محصولات جهت
مقایسه و بالاخره خود مشتریان با یکدیگر C2C (9) جایی که مشتریان خود را با
هم روبهرو میشوند. مانند حراجیهای روی اینترنت است (Ebay. com).
